Ake ake ake A forever language Kia kaha Te Reo Māori

Tēnā koutou,

Kua tae te wā kia whakarewatia tō mātou paetukutuku mō Rehutai! Ko Rehutai te ingoa o tō mātou pāhiki Māori. He wiki whakahirahira tēnei wiki o Te Reo Māori. Āhua roa te wā i tuhituhi au i roto i tō tātou Reo Māori, nō reira, he kaupapa pai kia tīmata anō te tuhituhi :-). Me tīmata!

Ake, ake, ake

Ka huri au ki te kaupapa o Te Wiki i tēnei tau, arā, ko Ake, ake ake: Kia kaha Te Reo Māori. E noho ana ērā kupu “ake, ake, ake” ki roto i ngā karakia, i ngā waiata me ētahi atu kaupapa Māori. Mōku ake, he karanga hoki mō te kotahitanga. I te wā, ka mutu koe i te tuku karakia, ka kī tahi, ake…ake, ake, āmine. Nō reira, ka kī tahi, ka hā tahi, ka hīkoi tahi.

Kāhore e kore, he wā tino ināianei tā te mea kua haere te Kīngi Tūheitia Pōtatau Te Wherowhero VII ki tua o te ārai. Te maha o ngā akoranga kua waiho ia mō tātou katoa. E te Kīngi, moe mai, ki roto i ngā ringa kaha o ngā mātua tūpuna.

I tāpiri te whakaaro o te ekenga mai o tāna tamahine, arā, ko te Kuini Nga wai hono i te Po, ko ake ake ake tonu ia i ngā kaupapa o tōna pāpā, te Kīngitanga, me ngā moemoeā o Ngāi Māori mā. I tītiro hoki au ki te whakawhānuitanga o te aroha o ngā Pākehā me ngā tāngata taketake ki te ao Māori i taua wā.   

I whakaaro au mō te orangatonutanga o Te Reo Māori, te mana motuhake me tō tātou tino rangatiratanga. Ka ora tātou. Ahakoa ngā piki me ngā heke ināiatonunei, ka ora tonu tātou mō ake (ake, ake) tonu atu. Ka mau tonu i ngā taonga o ngā mātua tūpuna, o ngā reo o nehe rā. He tino kaupapa tāku, te tītiro whakamuri ki ngā reo o ōku tūpuna. I te wā i pānuitia ngā niupepa Māori, ngā pukapuka tawhito, e whakarongo ana au ki te wairua o te whakaaro, o te kōrero. He tino matapihi ki ngā rā o mua.  

Ka huri au ināianei ki tōku ake haerenga reo. I tītiro whakamuri au i te wā i tīmata tūturu ai ki tōku haerenga reo. I te tau 2007, i haramai tāku tama, ā, i haere māua tahi ko tōku teina ki Te Ataarangi. He mea mīharo rawa te kaupapa o Te Ataarangi. Mō he roa te wā e noho wahangū ana au ki roto i ngā karaehe. Ka hoki māua, ia wiki, ia wiki, ka tupu te reo, ka tere te kōrero, ka puta hoki te katakata! He hōiho ahau? He hoihoi ahau? He hoohaa ahau? Auē, he hōiho tēnei! Ktk! He kaupapa rūmaki reo Te Ataarangi, he kaupapa whakamahi ā tinana hoki. Pai rawa atu ērā tikanga ki a au.

Whai muri i tērā, i haere au ki Te Wānanga o Aotearoa ki te taha o te whānau Collett. Tino ātaahua rāua tahi arā ko Arana rāua ko Taehuri. Kua haere rāua tahi ki tua o te arai. Nō reira, i whakatō rāua i roto i a au, te aroha ki te tangata kua akona i te reo. Kaua e whakaiti i te ākonga. Me whakamana, me akiaki, me poipoi.    

Ko Tori Campbell tētahi atu o ngā kaiako reo. He kaiako tino koi ia. I piri tata au ki tōna whakaakoranga e pā ana ki ngā ture reo, te hononga i waenga i te reo me ngā tikanga, waihoki, he tino kaihāpai ia o tōna mita o Kāi Tahu, me te mātauraka-ā-iwi.

Ka mutu māua i te tohu o Te Ara Reo, ā, e pīrangi ana māua ki te whakapakari tonu i ō māua reo. Nō reira, i haere māua ki Ōtautahi ki te taha o Te Whakapumau Junior Tana mō te kaupapa o Te Pīnakitanga. I haere māua ia mārama ki reira, mai i Ōtepoti! He rawe tērā kaupapa. He kaupapa rūmaki reo anō hoki taua kaupapa. He tangata kapa haka a Te Whakapumau, nō reira, i whakaakongia mātou mā ngā waiata, ngā mōteatea, me ngā haka. Ehara au i te kaihaka! Nō reira, he mea pai tērā whakaakoranga rerekē hoki.

Tēnā iana, i tino pīrangi au ki te whakapakari i te mita o tōku reo. Nō reira, i mua i te taenga mai o te mate korona i haere au ki ngā Kura Reo o te Taitokerau ki te taha o Whaea Evelyn Tobin me tōna whānau. Wekengeru ērā kaupapa ki a au. Kia tau tōku wairua i roto i ērā kaupapa mīharo rawa atu! E noho ana mātou i raro i ngā rekereke o ngā mātua tūpuna o te Taitokerau.

Tokomaha ngā tangata i akiaki ki tōku haerenga reo, ko Poia Rewi, rātou ko Tangiwai Rewi, ko Gianna Leoni ētahi. Atu i tērā, ko tōku ake whānau, arā ko tōku Māmā. E noho tino poho kererū ana ia i ō māua haerenga reo. He hokinga mahara tāna ki tōna Māmā, me ōna whaea kēkē, ko ngā mātanga reo rāua, ā, tōna Pāpā anō hoki, he ringa raupā ia mō te mahi ki te marae, ki te kawe i ngā tikanga o te urupā.  

Ko te kōrero whakamutunga o tēnei wāhanga o te kōrero nei, e noho poho kereru ana au ki te haerenga reo o tāku tama, me tōna hiakai mō te reo! I tēnei tau, i tū ia he māngai mō tōna tīma poirewa Māori ki Waikari Marae ki Tauranga Moana. He mihi tēnei ki te koroua rā, i tino akiaki ia ki tāku tama. E hīkaka ana tōna ngākau!

I tēnei wā, ka aro atu au ki tēnei ao hou, arā ko te tīmatanga o Rehutai. He kaupapa ā whānau tēnei. Ka noho mātou i raro i tō mātou mana motuhake ā whānau, ki te tautoko, ki te poipoi i ngā kaupapa maha, i ngā tāngata anō hoki.  

I homai a Kōkā Pearl Matahiki ēnei pukapuka ki a au. He tino taonga aua pukapuka mō te kaupapa o Te Reo Māori, o Te Ataarangi anō hoki.

Ka tīmata tātou i roto i Te Wiki o Te Reo Māori ki tēnei karakia. He karakia tēnei mai i te pukapuka He Paku Awhina (Tīhema 1982). Nā Ngoi Pewhairangi i tito. Nō reira, ka tuku karakia au.

Puritia nga taonga

Kei memeha kei ngaro

Kei tukinotia e te ao

Puritia to mana

Kei riro e.

Kia ora.

Nā,

AMJ